Mùa hè với thời tiết nóng ẩm và mưa nhiều là điều kiện để cho một số loại dịch bệnh phát triển như bệnh sởi, tay chân miệng, sốt xuất huyết, viêm não virus (viêm não Nhật Bản), thủy đậu… trong đó ngoài dịch sởi đã cơ bản được khống chế thì bệnh tay chân miệng và sốt xuất huyết đang có nguy cơ bùng phát cao.
Diễn biến dịch bệnh
Theo thống kê của Bộ Y tế, từ đầu năm 2014 đến nay, cả nước ghi nhận 18.659 ca mắc tay chân miệng (trong đó có 2 ca tử vong tại Long An và Bà Rịa – Vũng Tàu), 8.137 trường hợp mắc sốt xuất huyết với 4 trường hợp tử vong. Miền Nam hiện đang ghi nhận là khu vực có nguy cơ bùng phát cả bệnh sốt xuất huyết và tay chân miệng cao khi có tới 80,5% số người mắc bệnh trong cả nước.
Theo báo cáo của Trung tâm y tế dự phòng Tp. HCM, hiện toàn thành phố có gần 3.000 ca mắc tay chân miệng, đã có 236/319 xã phường có trường hợp mắc bệnh tay chân miệng. Bệnh đã tăng liên tục trong tháng 3 và tháng 4. Nhiều nhất là quận 8, với con số 250 trẻ mắc bệnh trong tháng 4, kế đến là Bình Chánh, Tân Phú, Bình Tân với gần 200 trường hợp. Trung tâm y tế dự phòng thành phố cũng dự báo đỉnh dịch bệnh tay chân miệng lần thứ nhất có thể rơi vào tháng 5. Riêng đối với bệnh sốt xuất huyết, nếu tính theo chu kỳ bùng phát dịch thì cứ sau 4 đến 5 năm, dịch bệnh sẽ quay trở lại. Như vậy, tính từ thời điểm dịch sốt xuất huyết năm 2009 thì năm 2014 sẽ là thời điểm dịch bệnh này bùng phát lại. Dự báo tiếp tục được đưa ra là khả năng dịch bùng phát sẽ rất cao nếu không quyết liệt thực hiện các phương án phòng chống.
Bên cạnh sốt xuất huyết và tay chân miệng có nguy cơ bùng phát cao trong mùa hè này, một số dịch bệnh như viêm não virus (hay còn gọi là viêm não Nhật Bản), bệnh dại và thủy đậu cũng có nguy cơ gia tăng, người dân cần có phương án đề phòng. Mùa hè là thời điểm phát sinh ổ dịch trên đàn chó khiến bệnh dại gia tăng. Tính từ đầu năm đến nay cả nước đã ghi nhận 15 ca tử vong do mắc bệnh dại, chủ yếu là ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Tiêm vắc xin đầy đủ trên đàn chó là phương pháp phòng tránh bệnh dại hiệu quả nhất hiện nay.
(Ảnh minh hoạ)
Đối với bệnh thủy đậu, hiện trên cả nước đã ghi nhận 16.380 trường hợp mắc bệnh thủy đậu tại hầu hết các tỉnh, thành phố, không ghi nhận ca nào tử vong. Thủy đậu là bệnh truyền nhiễm dễ lây lan, hầu hết bệnh ở mức độ nhẹ. Tuy nhiên nếu như không kịp thời phát hiện, cách ly các trường hợp mắc bệnh thì virus sẽ rất dễ phát tán và lây sang người khác qua dịch miệng, mắt, mũi. Người dân cần đưa trẻ nhỏ đến các cơ sở để tiêm vắc xin phòng bệnh thủy đậu.
Biểu hiện và cách nhận biết bệnh
Bệnh tay chân miệng gây ra do các loại vi rút thuộc nhóm đường ruột, gồm có Coxsackie, Echo và các vi rút đường ruột khác, trong đó hay gặp là vi rút đường ruột týp 71 (EV71) và coxsackie A16. Vi rút EV71 có thể gây các biến chứng nặng và gây tử vong. Vi rút gây bệnh TCM thể lây nhiễm từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp với dịch mũi, họng, nước bọt, chất dịch từ mụn nước, hoặc phân của người bị nhiễm bệnh. Người bị bệnh có thể làm lây lan bệnh nhiều nhất trong tuần đầu tiên của bệnh, nhưng thời gian gian lây nhiễm có thể kéo dài trong vài tuần (do vi rút vẫn tồn tại trong phân).
TCM không lây truyền từ người tới vật nuôi và ngược lại. Tất cả những người chưa từng bị TCM đều có nguy cơ nhiễm bệnh, nhưng không phải ai bị nhiễm bệnh cũng xuất hiện bệnh.
TCM xảy ra chủ yếu ở trẻ em dưới 10 tuổi, nhưng thường gặp nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi. Các trẻ nhỏ thường dễ bị biến chứng nặng hơn. Trẻ em có nhiều khả năng bị lây nhiễm và bị bệnh bởi chúng có ít kháng thể hơn người lớn và ít khả năng miễn dịch khi tiếp xúc. Hầu hết người lớn được miễn dịch, nhưng vẫn có trường hợp mắc bệnh ở thanh thiếu niên và người lớn.
Bệnh tay chân miệng thường là một bệnh nhẹ, hầu hết bệnh nhân hồi phục trong vòng 7 đến 10 ngày mà không cần điều trị và thường không gặp các biến chứng. Tuy nhiên bệnh cũng có thể diễn biến nặng như: viêm màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp dẫn đến tử vong, thường do vi rút EV71 gây ra. Thời gian ủ bệnh thông thường từ khi nhiễm bệnh tới khi khởi phát triệu chứng là 3 – 7 ngày. Sốt là triệu chứng đầu tiên của bệnh và thường kéo dài 24 – 48 giờ.
Bệnh nhân mắc TCM thường bắt đầu với các biểu hiện như: Sốt, chán ăn, mệt mỏi và thường xuyên bị đau họng; một hoặc 2 ngày sau khi khởi phát sốt, xuất hiện đau trong miệng, có đốm đỏ như phỏng rộp và sau đó trở thành vết loét. Vết loét thường nằm trên lưỡi, nướu răng (lợi) và niêm mạc má; phát ban trên da, không ngứa trong 1-2 ngày với những đốm màu đỏ không nổi hoặc nổi lên, có khi có rộp da. Ban thường nằm trong lòng bàn tay và lòng bàn chân, cũng có thể xuất hiện trên mông hoặc ở cơ quan sinh dục; người bị TCM có thể không biểu hiện triệu chứng, hoặc có thể chỉ có phát ban hoặc chỉ loét miệng, trong một số ít trường hợp, bệnh có thể diễn biến nhanh với các triệu chứng về thần kinh, hô hấp và nhanh chóng dẫn đến tử vong.
Hiện nay, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh TCM. Bệnh nhân nên uống nhiều nước và có thể được điều trị triệu chứng để giảm sốt và giảm đau từ vết loét, phòng biến chứng.
Chủ động phòng tránh
Đối với bệnh sốt xuất huyết (SXH), Ông Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Sốt rét – ký sinh trùng – côn trùng T.Ư, cho biết, năm 2014 dịch SXH sẽ bùng phát mạnh nếu không có các biện pháp phòng bệnh ngay từ đầu mùa. Ðây cũng là năm được cảnh báo dịch sẽ trở lại theo chu kỳ 3 đến 5 năm với số ca mắc tăng cao. Theo thống kê của Bộ Y tế, từ đầu năm đến nay cả nước ghi nhận hơn 8.100 trường hợp mắc SXH, các ca bệnh tập trung chủ yếu ở khu vực phía Nam (chiếm 83% số mắc). Hiện nay thời điểm bắt đầu mùa mưa (tháng 5) nên số ca mắc bệnh thường tăng nhanh. Hiện chưa có vắc- xin và thuốc điều trị đặc hiệu đối với SXH, trong khi tại Việt Nam đang lưu hành cả bốn chủng vi-rút gây bệnh. Ðể phòng bệnh, người dân chủ động thực hiện các biện pháp dự phòng: diệt bọ gậy, sử dụng các sản phẩm chống muỗi, phun hóa chất diệt muỗi tại các điểm nguy cơ cao.
Ông Trần Đắc Phu – Cục trưởng Cục Y tế dự phòng – Bộ Y tế lo ngại, thời tiết nóng, ẩm và mưa nhiều như hiện nay là điều kiện thuận lợi cho các bệnh dịch này phát triển. Trong khi đó, cả hai loại bệnh sốt xuất huyết và tay chân miệng đều chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vắc xin dự phòng. Vì vậy nếu không tích cực và chủ động triển khai các biện pháp phòng, chống thì nguy cơ thành dịch rất cao. “Người dân cần lưu ý muỗi đốt truyền sốt xuất huyết còn được gọi là muỗi nhà mua. Chúng đẻ ở môi trường nước trong như: bể nước, chậu hoa, lọ hoa cây sống đời, bắt nước để sau tủ lạnh… Cần diệt bọ gậy/lăng quăng, phun hóa chất diệt muỗi. Chú ý là muỗi hay sinh sản ở bể nước, các dụng cụ chứa nước như lọ hoa có nước, vỏ lon, vỏ hộp chứa nước..” ông Phu nói.
Để giảm nguy cơ lây lan dịch bệnh ra cộng đồng, Bộ Y tế khuyến cáo người dân thực hiện tốt các biện pháp sau đây:
1. Vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng dưới vòi nước chảy nhiều lần trong ngày (cả người lớn và trẻ em), đặc biệt trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn/cho trẻ ăn, trước khi bế ẵm trẻ, sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã và làm vệ sinh cho trẻ.
2. Vệ sinh ăn uống: Thức ăn cho trẻ cần đảm bảo đủ chất dinh dưỡng; ăn chín, uống chín; vật dụng ăn uống phải đảm bảo được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng (tốt nhất là ngâm tráng nước sôi); sử dụng nước sạch trong sinh hoạt hàng ngày; không mớm thức ăn cho trẻ; không cho trẻ ăn bốc, mút tay, ngậm mút đồ chơi; không cho trẻ dùng khăn ăn, khăn tay, vật dụng ăn uống như cốc, bát, đĩa, thìa, đồ chơi chưa được khử trùng.
3. Làm sạch đồ chơi, nơi sinh hoạt: Hộ gia đình, nhà trẻ mẫu giáo, các hộ trông trẻ tại nhà cần thường xuyên lau sạch các bề mặt, vật dụng tiếp xúc hằng ngày như đồ chơi, dụng cụ học tập, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn/ghế, sàn nhà bằng xà phòng hoặc các chất tẩy rửa thông thường.
4. Quản lý phân: Sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh, chất thải của trẻ phải được thu gom, xử lý và đổ vào nhà tiêu hợp vệ sinh.
5. Theo dõi phát hiện sớm: Trẻ em phải được thường xuyên theo dõi sức khỏe để kịp thời phát hiện, tổ chức cách ly, điều trị các trường hợp mắc bệnh, tránh lây bệnh cho các trẻ khác.
6. Cách ly, điều trị kịp thời khi phát bệnh: Các nhà trẻ, mẫu giáo, nhóm trẻ tập trung và hộ gia đình có trẻ dưới sáu tuổi cần chủ động theo dõi sức khỏe của trẻ để kịp thời phát hiện và đưa ngay đến các cơ sở y tế để được điều trị kịp thời. Trẻ bị bệnh phải được cách ly ít nhất là 10 ngày kể từ khi khởi bệnh, không cho trẻ có biểu hiện bệnh đến lớp và chơi với các trẻ khác.
Người dân có thể phản ánh về tình hình dịch bệnh mùa hè qua đường dây nóng của Bộ Y tế qua tổng đài 1900.9095 thay thế cho số điện thoại cũ 0973.306.306 kể từ ngày 01/05/2014.
Vân Lam